As miñas árbores (XI) - A meniña dos meus ollos...
É a Alameda de Santiago, naturalmente.
Neste xardín pacego, aprendín os rudimentos da botánica.
Sempre conto a mesma historia cando me preguntan desta miña afección polas árbores.
Cando descubría unha nova especie nos libros, nas falas da xente, corría a comprobala na Alameda: era o que me quedaba máis a man.
Ía preocupado, pensando que pasaría se non estaba no sitio indicado.
Camiñaba coa ilusión do primeiro descubrimento ; da primeira revelación...
¡Non sabedes qué gozo supón ollar o soñado !
E o noso Parque, nunca me fallaba: sempre estaba alí, ensinándome e mostrándome a beleza primixenia das miñas árbores...
Eu chegaba, sen alento, tratando de atopar os ginkgos – eses fósiles viventes cada vez máis valiosos para o home- e alí estaba, o pé da fonte de mármore branca, unha parella noviña, coas súas follas en forma de abano, con dous lóbulos (biloba), naquel verán cheo de maxia e feitizo...
Hoxe, na hora de compartir e de tratar de animarvos a disfroitar da enorme riqueza do xardín máis clásico de Galicia, acudo aos dous recursos que – como simple humano, curioso polo que me rodea- foron os que me descubriron o inmenso tesouro botánico que temos en Compostela.
I.- O pracer do exótico: “Eugenia Apiculata” -arraián de Chile-
Saber que, de terras lonxanas, hai só un único exemplar; unha peza fermosa, endémica dos Andes chileno/arxentinos - ¡nada menos! - onde forma pequenos bosques.
Tedes que velo.
Rube vizoso cara ó ceo - entre dous carballos- na zona en que Galicia honra a País Lapido, o pai da Exposición Rexional de 1909.
Buscádeo.
Paga a pena.
Pórtase coma un arbusto, pero medra como unha árbore.
Destaca polo seu toro, dunha cor pardo- canela, preciosa !
E as súas folliñas verdes , en forma de pico (“apiculata”), perennes...
qué fermosura !.
Olládeo !
E logo, se queredes, procurar:
a) Por qué os europeos lle chamaron Eugenia ?
b) Por qué lle chaman Luma, en América ?
c) ten parentes famosos ?
d) ten irmáns na nosa cidade ?
Se así o facedes, xorden historias entrelazadas,fantásticas; a casa de Saboya; os indios mapuches; o cravo ( a ruta das especias...Marco Polo)
Hai tantos fíos dos que tirar...!
Pero resúmovos:
Na nosa Alameda hai un exemplar de “Eugenia apiculata”.
Recibe ese nome polo príncipe “Eugenio de Saboya”
(-por favor, ¡ que o corrector lingüistico non traduza ao galego estes nomes-! )
É un arbusto de folla perenne, semellante o mirto.
Veu de América.
Só hai outro en Xoán XXIII, o pé da Costa Vella.
II.- A grandeza do noso: “quercus pyrenaica” (cerquiño, carballo negral, veriño, caxigo, rebolo )
Teño localizado un cerquiño na Alameda.
Está no paseo dos leóns.
É algo curioso ( sendo benevolente no uso do idioma )
Se entrades comigo, contade ata oito árbores nos parterres da dereita.
(eses que ollan cara a cidade vella)
A árbore que inaugura o cuarto parterre é un carballo negral.
Cerquiño é o nome máis habitual en Galicia, dunha variedade de carballo, endémica de Europa.
Foi bautizado como “quercus pyrenaica” pola súa abundancia no sueste de Francia.
É abundante en todo o norte de España; máis –curiosamente- non se da nos Pirineos, que lle prestan o seu nome...
O rebolo é unha xoia: segundo nos contan no libro “ A Alameda, xardín pacego”- (Concello de Santiago- Medio Ambiente, Parques e Xardíns 1986) - os profesores Ortiz, Izco e Oubiña-, ten unha virtude ecolóxica de incalculable valor: abrolla facilmente, facendo un veludo marabilloso que repara as feridas sobre a cuberta vexetal, evita a erosión do chan e regula o réxime hídrico local..
Como recoñecelo ?
É doado.
Cando vexades –como agora- toda a carballeira de Santa Susana florecida e agromando as follas, o noso cerquiño ven máis atrasado: está espido.
Logo, aló por xullo, se ollades as follas de ámbolos dous, o noso rebolo tenas cheas de peliños que o protexen das altas temperaturas do verán, e que lle dan unha cor cincenta.
Son máis rechamantes; teñen os lóbulos moi pronunciados (nada que ver coas do carballo: unhas curvas a penas insinuadas ).
Faleivos da benevolencia do idioma para marcar o único exemplar de veriño
Ide e ollade: ë o carballo de toro máis groso.
Da cortiza máis negra.
Das polas máis esveltas...
E nembargantes, tórcese, humilde, cara a súa esquerda, para que Don Ramón María del Valle Inclán – felizmente sentado cara ao leste- goce, eternamente, da vista senlleira da nosa Catedral...
Antón da Sobreira
Abril - 2007
1 comentario
María Teresa -
Mi abuelo Juan me contaba que en su infancia descalza, en la que desconoció zapatos, y rara vez tuvo zuecas, la plantita del toxo, le pinchaba sus pequeños pies desnudos. Sin embargo, él no la odiaba, hablaba siempre de su florcita amarilla.
No puedo evitar emocionarme cuando recuerdo a mi abuelo y sus fantásticos relatos, de Galicia y de las Américas.
Y de cómo conocí Galicia a través de sus historias.
Es en su memoria que adhiero a nombrar la flor del toxo (chorima, no?) como la flor nacional gallega.
Un abrazo,
María Teresa